رابطه بصیرت و ولایتمداری در قرآن حکیم

بسم الله الرحمن الرحیم

در خصوص مفاهیم ولایت مداری و بصیرت و ترتب بصیرت بر ولایت مداری قبلاً مطالبی نوشته بودم که با مطالعه ی آیات زیر از سوره ی کهف، حیفم آمد که در این خصوص مطلب جدیدی تقدیم نکنم:

قَالَ لَهُ مُوسَى هَلْ أَتَّبِعُکَ عَلَى أَن تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْدًا   66
موسى به او گفت: آیا از پى تو بیایم تا از حکمتى که تعلیم شده‏اى به من بیاموزى 66

قَالَ إِنَّکَ لَن تَسْتَطِیعَ مَعِیَ صَبْرًا 67
گفت تو هرگز نمى‏توانى همپاى من صبر کنى 67

وَکَیْفَ تَصْبِرُ عَلَى مَا لَمْ تُحِطْ بِهِ خُبْرًا 68
و چگونه مى‏توانى بر چیزى که به شناخت آن احاطه ندارى صبر کنى 68

قَالَ سَتَجِدُنِی إِن شَاء اللَّهُ صَابِرًا وَلَا أَعْصِی لَکَ أَمْرًا 69
گفت ان شاء الله مرا شکیبا خواهى یافت و در هیچ کارى تو را نافرمانى نخواهم کرد 69 

البته بقیه داستان را شما به خوبی می دانید که حضرت موسی علیه السلام چند بار در آزمون تبعیت شکست خورد و هر بار فرصتی خواست ولی در نهایت در امتحان ولایت مداری شکست خورد. همانطوری که در آیه 67 و 68 مشاهده می کنید، حضرت خضر علیه السلام به حضرت موسی علیه السلام می فرماید که "تو هرگز نمی توانی همپای من صبر کنی و چگونه می توانی بر چیزی که به شناخت آن احاطه نداری صبر کنی" که حضرت موسی علیه السلام می فرماید "ان شاءالله مرا شکیبا خواهی یافت و در هیچ کاری تو را نافرمانی نخواهم کرد" ولی علی رغم این که حضرت موسی علیه السلام بر اساس وحی جبرائیل می دانست که حضرت خضر بنده خوب و عالم خداست و علی رغم این که به او قول داد که از او نافرمانی نکند و در واقع به نوعی با او بیعت کرد ولی به همان دلیلی که حضرت خضر آورد، یعنی عدم شناخت صحیح از مسئله، نتوانست پای بیعت و علمش به مقام حضرت خضر بایستد و این یک نشان بزرگ است از اهمیت مسئله ی بصیرت و شناخت.

بصیرت و شناخت اگر نباشد، حتی اگر وَلی مؤید و معصوم در دسترس باشد و حتی اگر بر اساس شناخت، حقیقتاً با او بیعت کرده باشیم، بازهم نخواهیم توانست بر بیعت مان استوار بمانیم و به همین دلیل است که تفکر، شناخت و بصیرت اینقدر در اسلام مهم شمرده می شوند. بصیرت تا نباشد از حق تبعیت نمی شود و به همین دلیل می توان گفت، کسی که اهل بصیرت نباشد حتی اگر در رکاب امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف هم باشد، بازهم به راحتی دچار لغزش و سقوط می شود.

بحث مهم دیگری در این آیات وجود دارد و آن "تقدم بصیرت بر صبر است" و این مصداق همان سخنحضرت علی علیه السلام نیز هست که فرمود:

«ولا یحمل هذا العلم الا اهل البصر و الصبر»
این پرچم را به دوش نمی­کشد، مگر کسی که اهل بصیرت و صبر باشد.

و این یعنی بصیرت مقدمه ی صبر و استقامت است و اگر کسی بدون بصیرت بخواهد استقامت کند، مقاومتش پایدار نخواهد بود.